Suriname is een land vol belofte. Een groene long van de wereld, rijk aan biodiversiteit, cultuur en historie. Maar diep onder dat woud glinstert een andere schat: goud.
Al decennia vormt het gele metaal de kurk waarop de economie drijft. Exportopbrengsten, staatsinkomsten, salarissen en subsidies, alles ademt goud.
Maar de vraag die steeds luider klinkt, en die president Jennifer Simons recentelijk opnieuw stelde, is: wat houdt Suriname er nu daadwerkelijk aan over?
De gouden motor en de wankele as Goud is goed voor ruim zestig procent van de exportopbrengsten.
Zonder de miljoenen die Newmont (Merian-mijn) en Rosebel (in handen van het Chinese Zijin) jaarlijks genereren, zou de begroting onmiddellijk in elkaar storten. Staatsolie participeert namens de staat in beide mijnen en draagt honderden miljoenen af aan de schatkist.
Alleen al in 2024 vloeide meer dan 300 miljoen dollar naar de overheid. Dat is bijna een derde van de totale inkomsten.
Toch is de sector allesbehalve stabiel. De Merian-mijn kampt met dalende productie en stijgende kosten, waardoor honderden banen zijn verdwenen. Dit onderstreept hoe kwetsbaar het land is: de nationale begroting leunt op beslissingen die in buitenlandse bestuurskamers worden genomen.
Voor een staat die onafhankelijk wil zijn is dat een zwakke plek. De verborgen rekening De economische cijfers verhullen een pijnlijke realiteit.
Tienduizenden hectares bos zijn verwoest door kleinschalige goudwinning, vaak uitgevoerd door dorpelingen en Braziliaanse garimpeiros. Kwik vervuilt rivieren en voedselketens met desastreuze gevolgen voor gezondheid en milieu.
Inheemse en marrongemeenschappen zien hun leefgebieden versnipperd, hun rechten genegeerd. De overheid toont weinig daadkracht om hun belangen te beschermen.
Ook grootschalige mijnbouw eist zijn tol. Wegen, concessies en infrastructuur snijden door gebieden die eeuwenlang in balans waren. En hoewel de milieueffecten formeel worden “gemanaged” is alle veroorzaakte schade blijvend.
Het regenwoud dat wordt gekapt komt niet meer terug. Meer inkomsten, minder vertrouwen president Simons erkent dat de huidige situatie wringt.
Tijdens haar eerste persconferentie stelde zij dat de bijdrage van de sector aan de staatsinkomsten tegenvalt, ondanks hoge goudprijzen.
Ze eist meer transparantie van de grote bedrijven, heldere jaarrekeningen en betere audits. Daarnaast bekritiseerde ze de belastingverhoging voor kleinschalige mijnbouw die van 3 naar 7 procent ging.
Het resultaat: geregistreerde export daalde, smokkel naar Brazilië bloeide op. Het is ironisch: in een poging meer inkomsten te genereren verliest de staat juist honderden miljoenen.
Simons’ oproep tot herziening klinkt terecht, maar eerdere regeringen hebben soortgelijke beloftes gedaan. Zonder nieuwe instrumenten of concrete plannen dreigt dit opnieuw bij woorden te blijven.
De zorg als excuus?
Simons koppelde de goudinkomsten aan de gezondheidszorg. Een sympathiek idee: iedereen die verdient aan goud zou indirect de spoedafdelingen moeten steunen.
Maar zolang er geen mechanisme bestaat, bijvoorbeeld een apart fonds of wettelijk vastgelegde afdracht, blijft dit een lege belofte.
Het gevaar is dat de zorg opnieuw wordt gebruikt als moreel schild om beleid te verkopen dat in de praktijk niet verandert.
Duurzaamheid als stoplap
Ook duurzaamheid kwam ter sprake: minder kwik, betere technologieën. Dat klinkt mooi maar vereist investeringen, scholing en streng toezicht.
Zolang kleinschalige mijnwerkers zonder begeleiding in de modder ploeteren blijft kwik het goedkoopste en makkelijkste middel.
Zonder alternatieven is het naïef te verwachten dat ze vrijwillig overstappen.
Een structureel probleem
Het echte probleem ligt dieper. Suriname heeft nooit een duidelijke visie ontwikkeld over hoe goudinkomsten structureel moeten worden ingezet.
In plaats van te investeren in onderwijs, duurzame energie of economische diversificatie, worden de dollars vooral gebruikt om gaten te dichten in de begroting.
Dat is kortzichtig beleid dat toekomstige generaties opzadelt met lege staatskassen én vervuilde rivieren. Daarbij ontbreekt het aan stevig toezicht.
Schandalen rond dubieuze exportvergunningen hebben aangetoond dat de overheid zelf vaak de hand lichter houdt dan goed is. Transparantie wordt geroepen maar zelden getoond.
Het gevolg: wantrouwen bij de bevolking en een internationale reputatie die scheurt.
Tijd voor een goudfonds en politieke inzet
Als Suriname echt wil ontsnappen aan de vloek van het goud is een radicale koerswijziging nodig. Denk aan een toekomstfonds, waarin een vast percentage van de inkomsten wordt geparkeerd voor onderwijs en infrastructuur.
Of harde afspraken over kwikvrije technologie, gekoppeld aan trainingen en subsidies. Ook erkenning van landrechten van inheemse en marrongemeenschappen zou een verplichting moeten zijn.
Dat alles vereist politieke inzet en de bereidheid om korte termijn-inkomsten deels op te offeren voor lange termijn-winst.
President Simons heeft de juiste vragen gesteld. Maar zolang de antwoorden vaag blijven verandert er weinig.
Slot
Suriname nadert een punt waarop richting gekozen moet worden. Goud kan een motor zijn voor brede ontwikkeling, maar even goed een ketting die het land gevangen houdt.
De keuze ligt niet in de grond maar in de politiek. Want alleen als leiders de wijsheid tonen die tot nu toe ontbrak kan het glanzende metaal een zegen worden in plaats van de zoveelste illusie.
Eduard Hartgens
