Het commentaar van het Openbaar Ministerie (OM) op de voorgestelde grondwets- en wetswijzigingen ademt één dominante houding: behoud. Behoud van structuur, behoud van macht, behoud van historische positionering.
Wat in de reactie echter grotendeels ontbreekt, is een serieuze confrontatie met de kernvraag van deze tijd: is het huidige systeem nog toereikend voor de rechtsstaat die Suriname wil zijn?
De voorgestelde hervormingen zijn geen aanval op het Openbaar Ministerie, maar een noodzakelijke modernisering van de organisatie, gericht op rechtszekerheid, rechtsgelijkheid en controleerbaarheid van macht.
Historie is geen argument tegen vooruitgang
Het OM besteedt veel aandacht aan zijn rechtshistorische ontwikkeling. Dat is begrijpelijk, maar ook misleidend wanneer geschiedenis wordt ingezet als rem op noodzakelijke institutionele vernieuwing.
Dat het OM historisch gegroeid is binnen een koloniale en later postkoloniale structuur, betekent niet dat deze structuur per definitie optimaal of onaantastbaar is.
Juist omdat Suriname zich heeft ontwikkeld tot een zelfstandige democratische rechtsstaat, mag en móét kritisch worden gekeken naar concentratie van macht, ontbreken van interne tegenwichten en beperkte mogelijkheden tot correctie van dwalingen.
Geschiedenis verklaart, maar legitimeert niet automatisch het heden.
Spreiding van macht is geen verzwakking
Het OM stelt dat een College van Procureurs-Generaal niet past binnen de Surinaamse schaal en context. Dat argument reduceert institutionele checks and balances tot een kwestie van bevolkingsomvang. Dat is een fundamentele misvatting.
De kernvraag is niet hoe groot Suriname is, maar ‘hoeveel macht bij één functionaris wordt geconcentreerd’, ‘hoe transparant en controleerbaar beslissingen tot stand komen’ en ‘hoe consistent vervolgingsbeleid wordt vormgegeven’.
Dit terwijl een College kan zorgdragen voor versterking van collegiale besluitvorming, vermindering van persoonsafhankelijkheid, verhoging van interne kwaliteitscontrole en het voorkomen van institutionele kwetsbaarheid bij wisseling van leiding.
Dat is geen kopie van Nederland, maar een toepassing van universele rechtsstatelijke principes.
In een kleine samenleving, waar persoonlijke, politieke en maatschappelijke lijnen kort zijn, is extra institutionele bescherming essentieel, niet overbodig.
Suriname kent een OM dat sterk leunt op één Procureur-Generaal. Dat maakt het systeem kwetsbaar bij functiewisselingen, afhankelijk van individuele stijl en visie en moeilijk corrigeerbaar bij beleidsfouten.
Bevolkingsomvang is geen rechtsstatelijk criterium
Suriname telt circa 600.000 inwoners. Het OM suggereert dat deze omvang te klein zou zijn voor een collegiaal vervolgingsorgaan. Internationale praktijk toont het tegendeel aan.
1. Curaçao (± 150.000 inwoners)
Curaçao kent een collegiaal Openbaar Ministerie, ingebed in het Gemeenschappelijk Hof van Justitie.
De Procureur-Generaal opereert niet als solitaire machtsdrager, maar binnen een meervoudige, collegiale structuur, juist om persoonsafhankelijkheid te voorkomen, continuïteit te waarborgen en consistent vervolgingsbeleid te verzekeren.
2. Aruba (± 110.000 inwoners)
Aruba hanteert eveneens een collegiale vervolgingsstructuur. Ondanks de zeer beperkte schaal is bewust gekozen voor interne tegenwichten binnen het OM. Het argument “te klein voor een college” wordt daar niet eens serieus genomen.
3. IJsland (± 390.000 inwoners)
IJsland kent een National Prosecutor’s Office met een collegiale leiding en interne toetsingsmechanismen.
Juist in kleine rechtsstelsels is men zich scherp bewust van het risico van concentratie van macht, politieke of persoonlijke beïnvloedbaarheid en institutionele kwetsbaarheid.
4. Malta (± 540.000 inwoners)
Malta heeft een meervoudige vervolgingsstructuur met duidelijke interne checks. Hervormingen in 2019–2021 zijn expliciet doorgevoerd om de macht van één procureur te beperken, na internationale kritiek (o.a. Raad van Europa, Venetië-Commissie).
5. Estland (± 1,3 miljoen inwoners)
Hoewel groter dan Suriname, wordt Estland internationaal geroemd om zijn collegiale vervolgingsmodel, juist in een compacte rechtsstaat. Het uitgangspunt: hoe kleiner het land, hoe groter de noodzaak tot institutionele waarborgen.
Het argument van “één parket” juridisch irrelevant
Het OM stelt dat Suriname slechts één parket kent en daarom geen College nodig heeft. Dit argument houdt geen stand. Een College is geen administratieve noodzaak, maar een constitutioneel tegenwicht.
Ook in landen met één nationaal parket bestaat collegiale leiding, juist om strategische besluiten te toetsen, prioriteiten gezamenlijk vast te stellen en onafhankelijkheid te beschermen.
Suriname is geen uitzondering die zich kan onttrekken aan universele rechtsstatelijke beginselen. Integendeel: juist kleine landen moeten extra zorgvuldig omgaan met macht.
Wij hebben als land situaties gekend waarbij men zich afvroeg: “Wat is dit?” Laat mij benadrukken dat deze reactie niet is bedoeld om het Openbaar Ministerie te ondermijnen, noch het gezag van de procureur-generaal aan te tasten.
Ik heb altijd geleerd dat controle geen daad van vijandschap is. Uiteraard is het Openbaar Ministerie gerechtigd een eigen visie te hebben, maar starheid mag geen reden zijn om niet open te staan voor ontwikkelingen die juist kunnen bijdragen aan de versterking van onze rechtsstaat en aan een beter functioneren van het Openbaar Ministerie.
In dit verband wil ik twee politiek gevoelige gevallen aanhalen, zonder inhoudelijk in te gaan op schuldvragen of op rechterlijke uitspraken, voor zover die van toepassing zijn of reeds zijn uitgesproken.
Ik wil nogmaals benadrukken dat ik niet tornt aan de bevoegdheden van het Openbaar Ministerie of de rechterlijke macht. Evenmin bespreek ik vonnissen. Deze opmerkingen zijn uitsluitend bedoeld om een patroon te signaleren dat relevant is voor de institutionele discussie die wij als samenleving moeten voeren.
In Staat van beschuldiging en vervolging Gillmore Hoefdraad
Het OM diende een verzoek in bij De Nationale Assemblee om Hoefdraad in staat van beschuldiging te stellen op grond van de wet voor politieke ambtsdragers (artikel in wet ‘In Staat van Beschuldigingstelling’).
In mei 2020 werd hij echter niet in staat van beschuldiging gesteld door het toenmalige parlement, dat weigerde de vervolging goed te keuren.
Nieuw parlement en tweede in-staat-van-beschuldigingstelling
Na de verkiezingen in mei 2020 kwam een nieuw parlement met een andere meerderheid. Het OM diende opnieuw een verzoek in om Hoefdraad in staat van beschuldiging te stellen.
In augustus 2020 stemde De Nationale Assemblee opnieuw in met de in-staat-van-beschuldigingstelling met 28 voor-stemmen, nul tegen.
Procedureel relevant: Hoefdraads verdediging stelde dat het tweede besluit niet genomen had mogen worden omdat het parlement eerder al een weigering had uitgesproken en er geen nieuwe feiten waren. Het parlement en OM handhaafden dat de tweede goedkeuring rechtsgeldig was, ; deze stap is juridisch betwist maar door hof bevestigd.
Strafzaak en procesgang Ashwin Adhin
Arrestatie en verdenking
Ex-vicepresident Ashwin Adhin werd op 16 november 2020 gearresteerd in een onderzoek naar de vernieling en mogelijke verduistering van apparatuur en meubilair van het kabinet van de Vicepresident.
Dagvaarding en parlementaire in-staat-van-beschuldigingstelling
Zoals bij politieke ambtsdragers vereist is, moest het OM een parlementaire goedkeuring verkrijgen om Adhin te vervolgen, op basis van dezelfde wet. Adhin werd in eerste instantie gearresteerd zonder een in-staat-van-beschuldigingstelling.
Na heftig protest werd het verzoek door het OM ingediend bij het parlement en werd Adhin in december 2020 door het parlement in staat van beschuldiging gesteld met brede steun: 31 parlementsleden stemden vóór en 15 tegen.
Adhin werd in eerste aanleg in november 2023 vrijgesproken van alle aanklachten, waaronder valsheid in geschrifte, verduistering en vernieling van staatseigendommen.
Het OM ging in hoger beroep tegen de vrijspraak en eiste vernietiging van het vonnis en een voorwaardelijke straf.
In februari 2025 bevestigde het Hof van Justitie de vrijspraak in hoger beroep; het OM werd niet-ontvankelijk verklaard in haar eis om het eerdere vonnis te vernietigen en Adhin te veroordelen.
De Adhin-zaak toont hoe het ontbreken van interne tegenmacht kan leiden tot doorprocederen zonder juridische meerwaarde, met reputatieschade voor zowel betrokkene als OM.
De Hoefdraad-zaak werd geen ‘zuivere strafzaak’ meer, maar een institutioneel conflict over bevoegdheden. Dat is precies wat een college moet voorkomen. Interpol schrapte de ‘red notice’, deels op basis van perceptie van politieke inmenging.
Scheiding der machten?
Door het bovenstaande ontkwam mij niet de indruk dat, hoewel de scheiding der machten formeel is verankerd, in de praktijk grenzen zijn vervaagd.
In gevoelige dossiers leek het alsof machten niet slechts naast elkaar functioneerden, maar (bewust of onbewust) elkaar beïnvloedden richting een bepaald resultaat. Juist dát is een waarschuwingssignaal voor elke rechtsstaat.
Een College van Procureurs-Generaal is geen aantasting van de onafhankelijkheid van het Openbaar Ministerie, maar een versterking daarvan.
In de Surinaamse context, waar bestuurlijke, politieke en maatschappelijke lijnen kort zijn, is concentratie van vervolgingsmacht bij één persoon structureel kwetsbaar.
Collegiale besluitvorming zorgt voor interne tegenspraak, inhoudelijke toetsing en gedeelde verantwoordelijkheid, vooral in politiek beladen zaken.
Internationale ervaring leert dat juist in kleinere staten institutionele waarborgen noodzakelijk zijn om persoonsafhankelijkheid, selectieve vervolging en de schijn van politieke beïnvloeding te voorkomen.
Een College vergroot de legitimiteit van vervolgingsbesluiten en beschermt het OM tegen vereenzelviging met individuele keuzes of tijdsgebonden politieke verhoudingen.
Investering in OM en Rechterlijke Macht
Het is van groot belang dat zowel het OM als de Rechterlijke Macht structureel worden versterkt. Het OM wijst terecht op het feit dat, zodra een zaak bij de rechter ligt, de snelheid van de procedure niet langer in eigen handen ligt.
Er is sprake van een chronisch tekort aan officieren van justitie en rechters binnen de rechterlijke macht. Dit belemmert de doorstroming van zaken en vormt een risico voor zowel rechtszekerheid als de kwaliteit van de rechtspraak.
Een treffend voorbeeld is de zaak van de hoofdinspecteurs van politie Raoul Hellings en Sergio Gentle, die in 2022 zijn ontslagen wegens ernstig plichtsverzuim. Hen wordt onder meer ten laste gelegd dat zij onwettig afwezig waren en dienstmiddelen hebben ingezet tijdens acties.
Ondanks Hellings en Gentle de tenlastelegging betwisten, wachten zij drie jaar later nog steeds op een rechterlijke uitspraak over de legaliteit van hun ontslag.
Dit illustreert hoe schrijnend het tekort aan rechters de rechtsgang vertraagt. Het is daarom essentieel dat met prioriteit wordt geïnvesteerd in het opleiden en aantrekken van meer officieren van justitie en rechters, zodat de rechtsstaat effectief blijft functioneren en burgers tijdig rechtsbescherming kunnen krijgen.
Alertheid geboden
Tegelijkertijd vereist de instelling van een College van Procureurs-Generaal duidelijke randvoorwaarden. Er moet worden gewaakt voor bureaucratische verlamming, onduidelijke bevoegdheidsverdeling en informele politieke benoemingen.
Transparante benoemingscriteria, vastgelegde besluitvormingsprocedures en een heldere afbakening van verantwoordelijkheden zijn essentieel. Het college mag geen verlengstuk worden van de uitvoerende macht, noch een intern politiek compromisorgaan.
De keuze voor een College van Procureurs-Generaal is uiteindelijk een keuze voor een sterkere, geloofwaardiger rechtsstaat: één waarin macht wordt gedeeld, verantwoordelijkheid wordt gedragen en onafhankelijkheid niet rust op personen, maar op instituties.
Disclaimer: Wat deze bronnen niet direct bevestigen, maar wel verduidelijken
Er zijn geen kant-en-klare officiële onlinedocumenten gevonden die expliciet uitleggen dat Curaçao, Aruba of IJsland een College van Procureurs-Generaal hebben zoals dat in Nederland bestaat. De beschikbare documentatie laat wel zien dat deze jurisdicties met structuren werken die collegiale (of samenwerkende) hiërarchieën kennen, en dat kleine populaties effectieve vervolgingspraktijken kunnen onderhouden. Daarom moeten de beweringen in de publieke verklaring vooral worden gezien als vergelijkende praktijkvoorbeelden en niet als woord-voor-woord institutionele kopieën van het Nederlandse model.
Geraadpleegde bronnen
European Public Prosecutor’s Office
OM Curaçao St. Maarten
OM Aruba
IJslands Public Prosecution Office
Eurojust College ( Europese context)
Sheila Mijnals
Dit artikel betreft een ingezonden opiniestuk. Voor de publicatie van ingezonden artikelen hanteren wij specifieke voorwaarden. Voor meer informatie of om zelf een ingezonden bericht te sturen, kunt u contact opnemen via [email protected] of direct via WhatsApp.
Let op: Publicatie van opiniestukken houdt niet in dat GFC Nieuws het eens is met de inhoud
