Coalitievorming is geen ‘shoppen’, maar bittere ‘noodzaak’

Elke verkiezingsronde in Suriname eindigt steevast met dezelfde schijnbaar logische conclusie: partijen die samen een meerderheid behalen, zouden ook samen moeten regeren.

Dat wordt dan gepresenteerd als de wil van het volk. Maar dat is een te simplistische weergave van een veel complexere realiteit.

Want in een democratie waar meer dan veertig politieke partijen meedoen aan de verkiezingen, is versnippering onvermijdelijk.

De kiezer is verdeeld. Niet alleen over ideologische lijnen, maar ook langs etnische, religieuze en sociaal-economische scheidslijnen.

Die verdeeldheid maakt dat geen enkele partij het mandaat van de meerderheid binnenhaalt. En dus ontstaat er een politieke situatie waarin samenwerking geen vrije keuze is, maar een noodzakelijk kwaad.

De misvatting van ‘de wil van het volk’

Wanneer na de verkiezingen twee of drie partijen samen een meerderheid van zetels behalen, wordt vaak verondersteld dat dit ‘de wens van het volk’ weerspiegelt. Maar zo werkt democratie niet in een gefragmenteerd systeem.

Geen enkele kiezer stemt met het idee dat zijn of haar partij in een coalitie terechtkomt met een ‘tegenstander’. Integendeel: de kiezer stemt met overtuiging op een partij, in de hoop dat juist die partij de koers van het land bepaalt.

Dat die hoop zelden wordt vervuld, leidt tot teleurstelling. En die teleurstelling zien we terug in de felle reacties op sociale media en in de publieke opinie.

Het is een democratisch spanningsveld: tussen representatie en realiteit. De kiezer heeft een stem, maar krijgt zelden waar hij of zij voor stemde.

Coalitievorming is geen ‘shoppen’, maar noodzaak

Het verwijt dat politieke partijen “shoppen” met stemmen doet geen recht aan de politieke werkelijkheid. In een systeem waarin geen enkele partij zelfstandig kan regeren, is coalitievorming geen strategisch spel, maar een bittere noodzaak.

Partijen worden gedwongen samen te werken, vaak met partners die inhoudelijk op afstand staan. En dat leidt tot compromissen die pijn doen — zowel voor partijen als voor hun achterban.

Toch is deze noodzaak niet zonder gevolgen. Want door deze verplichte samenwerkingen vervaagt het onderscheid tussen partijen. Verkiezingsbeloften worden ingeslikt, idealen afgezwakt, en kiezers raken gedesillusioneerd.

De indruk ontstaat dat politiek slechts om macht draait, terwijl de werkelijkheid veel weerbarstiger is.

Kleine partijen en het ego van leiders

Een fundamenteel probleem binnen het Surinaamse bestel is het grote aantal kleine partijen. Velen behalen nauwelijks stemmen of slechts één zetel of twee, maar blijven bestaan, puur uit politieke ijdelheid of persoonlijke ambities.

Iedereen wil voorzitter zijn. Iedereen wil president worden. Maar in een volwassen democratie zou het belang van het collectief boven het individuele ego moeten staan.

Kleine partijen die na meerdere verkiezingen nauwelijks groei doormaken, zouden zichzelf de vraag moeten stellen: wat is onze toegevoegde waarde?

Niet elke partij heeft bestaansrecht enkel omdat ze bestaat. Samenwerking, fusie of zelfs opheffing van dergelijke partijen zou een logische stap zijn in het belang van politieke stabiliteit en helderheid voor de kiezer.

Politiek als spiegel van de samenleving

Het versnipperde politieke landschap is een weerspiegeling van de samenleving zelf. Hoe verdeelder een samenleving, hoe verdeelder haar politiek.

Zolang maatschappelijke groepen langs lijnen van afkomst, religie en klasse tegenover elkaar blijven staan, zal dat ook zo blijven in het parlement. Het is een pijnlijke waarheid, maar wel een die erkend moet worden om vooruit te komen.

De conclusie is duidelijk: het probleem is niet dat partijen coalities vormen, maar dat het politieke systeem hen daartoe dwingt.

H. Smeltz