Het Openbaar Ministerie (OM) presenteert zich graag als hoeder van de rechtsstaat en bewaker van democratische beginselen.
Maar wie die rol opeist, moet ook bereid zijn de eigen positie kritisch te bekijken.
De recente, scherpe reactie van het OM op de indiening van twee initiatiefwetten roept juist vragen op over zelfreflectie, transparantie en verantwoordelijkheid.
Verontwaardiging is geen argument
Dat het OM via de media kennis nam van wetsvoorstellen die haar functioneren raken, is ongetwijfeld ongemakkelijk. Maar verontwaardiging alleen is geen inhoudelijk argument.
Wetgeving is bij uitstek een politieke bevoegdheid van De Nationale Assemblee. Initiatiefwetten zijn een grondwettelijk instrument, geen aanval op de rechtsstaat.
Door de werkwijze meteen te bestempelen als “opleggend” en zelfs “dictatoriaal”, kiest het OM voor zware woorden, zonder overtuigend aan te tonen waarin precies het democratisch tekort schiet.
Jarenlange problemen blijven onderbelicht
Het OM stelt dat de lange duur van strafzaken niet aan haar te wijten is en dat haar rol eindigt zodra een zaak op zitting komt. Formeel is dat juist, maar het is te makkelijk om zich volledig achter procedurele grenzen te verschuilen.
In de praktijk is het OM een centrale actor in het strafproces: bij prioritering, dossierkwaliteit, opsporingssturing en het tempo van aanbrengen van zaken. Structurele vertragingen zijn een ketenprobleem, maar het OM maakt daar onmiskenbaar deel van uit.
Weinig zelfkritiek
Wat opvalt, is de afwezigheid van zelfkritiek. Het OM vraagt terecht om gehoord te worden, maar laat na te erkennen dat het vertrouwen in het vervolgingsapparaat de afgelopen jaren onder druk heeft gestaan.
Selectieve vervolging, langdurige onderzoeken zonder afronding, communicatie via de media en het uitblijven van zichtbare resultaten in spraakmakende zaken hebben het gezag van het OM geen goed gedaan.
Juist dát had aanleiding kunnen zijn om het gesprek over hervormingen open te voeren, in plaats van het debat bij voorbaat af te wijzen.
Dominus litis
Het OM beroept zich op zijn rol als dominus litis, maar die positie mag geen schild worden tegen hervorming. In een democratische rechtsstaat is geen enkele institutie onaantastbaar. Dat geldt voor de politiek, maar net zo goed voor het OM.
Wetgevende initiatieven die het functioneren van het vervolgingsapparaat evalueren of herstructureren, hoeven geen bedreiging te zijn; zij kunnen ook een kans zijn om het systeem te versterken.
Rechtsstaat vraagt dialoog
Een volwassen rechtsstaat vraagt om dialoog tussen machten, niet om loopgraven. Maar dialoog is tweerichtingsverkeer. Wie inspraak eist, moet ook bereid zijn kritiek te ontvangen en eigen functioneren ter discussie te stellen.
Het OM kan niet volstaan met het afwijzen van hervormingen op basis van procedurele verontwaardiging, zonder inhoudelijk in te gaan op de maatschappelijke zorgen die aan die voorstellen ten grondslag liggen.
Tijd voor introspectie
De kernvraag is niet of het OM gekend had moeten worden — dat is wenselijk — maar waarom er überhaupt aanleiding is om het functioneren van het vervolgingsapparaat wettelijk te herzien.
Zolang het OM die vraag niet serieus beantwoordt, blijft de indruk bestaan dat institutiebescherming belangrijker is dan publieke verantwoording.
Een sterk Openbaar Ministerie is essentieel voor de rechtsstaat. Maar kracht zit niet alleen in gezag en bevoegdheden, ook in transparantie, zelfkritiek en bereidheid tot hervorming.
N. Mohari
Dit artikel betreft een ingezonden opiniestuk. Voor de publicatie van ingezonden artikelen hanteren wij specifieke voorwaarden. Voor meer informatie of om zelf een ingezonden bericht te sturen, kunt u contact opnemen via [email protected] of direct via WhatsApp.
Let op: Publicatie van opiniestukken houdt niet in dat GFC Nieuws het eens is met de inhoud
