A20 mist een zetel vanwege een oneerlijk rekenmodel

Overal ter wereld worden verkiezingen georganiseerd met één fundamenteel doel: de stemmen van burgers op een eerlijke manier om te zetten in politieke vertegenwoordiging.

Toch is de manier waarop stemmen in zetels worden vertaald zelden neutraal of vanzelfsprekend. Er bestaan verschillende rekenmodellen, elk met eigen effecten op de machtsverhoudingen tussen grote en kleine partijen.

Verschillende rekenmodellen wereldwijd

De meest gebruikte methoden zijn:

● Methode van D’Hondt – een systeem van grootste gemiddelden waarbij partijen hun stemmenaantallen delen door 1, 2, 3 enzovoort. Het bevoordeelt grotere partijen licht en is populair in onder andere Spanje, België en Suriname.

● Methode van Sainte-Laguë – ook een grootste gemiddeldenmethode, maar met delers 1, 3, 5 enz., waardoor kleinere partijen meer kans maken op zetels.

● Hare-kiesdeler – een evenredigheidssysteem waarbij stemmen gedeeld worden door het aantal zetels en de restzetels gaan naar partijen met de grootste overschotten (grootste restanten methode). Dit model geldt als eerlijker tegenover kleinere partijen en wordt onder meer in Ierland en Nieuw-Zeeland toegepast.

De verkiezingen in Suriname en het D’Hondt-model

Bij de laatstgehouden verkiezingen in Suriname is de zetelverdeling uitgevoerd volgens het D’Hondt-model, zoals vastgelegd in artikel 131 van de Kiesregeling.

Deze methode verdeelt zetels op basis van de grootste gemiddelden en geeft daardoor een systematisch voordeel aan grotere politieke organisaties.

Hoewel dit systeem wereldwijd wordt toegepast – juist omdat het coalitievorming en politieke stabiliteit bevordert – leidt het in de praktijk vaak tot een onevenwichtige en niet rechtvaardige vertegenwoordiging van kleinere partijen.

Zo kan een partij met relatief veel stemmen toch naast een zetel grijpen, enkel omdat het rekenmodel grotere blokken voortrekt.

Wat als het Hare-model was toegepast?

Bij de toepassing van het Hare-kiesdeler-model wordt het aantal stemmen gedeeld door het totale aantal beschikbare zetels, waarna de resterende zetels worden toegekend op basis van de grootste overschotten.

De Hare-kiesdeler is een methode om zetels toe te wijzen bij evenredige vertegenwoordiging. Ze wordt gerekend op basis van het principe: Eén kiesdeler = totaal aantal geldige stemmen gedeeld door het aantal te verdelen zetels.

De methode bestaat uit twee stappen:

Stap 1 ) Volle zetels toewijzen (iedere partij krijgt zoveel zetels als het aantal keren dat hun stemmen de kiesdeler bevat).

Stap 2 )Overblijvende zetels verdelen op basis van grootste reststemmen (de stemmen die na stap 1 ‘over’ zijn).
Als dit model op de Surinaamse verkiezingsuitslag van 2025 was toegepast, zou de uitkomst eerlijker zijn geweest voor de kleinere partijen. Concreet had de partij Alternatief 2020 (A20) in dat scenario de laatste zetel gekregen, en niet de VHP.

Deze situatie toont pijnlijk aan hoe een technisch rekenmodel in de praktijk grote politieke gevolgen heeft. Wat ogenschijnlijk een neutraal instrument lijkt, bepaalt in feite wie de volksvertegenwoordiging binnentreedt en wie niet.

Kiesmodel en rekenmodel moeten samen veranderen

De discussie over de herziening van het kiesstelsel in Suriname richt zich vaak op de indeling van de districten en de verhouding van stemmen per zetel. Maar een échte hervorming kan niet zonder ook het rekenmodel zelf te wijzigen.

Alleen door een rechtvaardiger en evenrediger methode zoals het Hare-model te introduceren, wordt elke stem werkelijk gelijkwaardig gewaardeerd.

Vanuit mijn positie als burgervan Suriname zal ik mij blijven inzetten voor een rechtvaardig kiesstelsel.

Zolang dat niet gebeurt, zullen partijen als in dit geval A20 altijd achtergesteld blijven in het voordeel van grotere blokken zoals bij de onlangs gehouden verkiezingen van 25 mei 2025 – niet omdat de kiezer dat wilde, maar omdat het rekenmodel dat oplegt.

Jerrel Reyme
Voorzitter Stg. OEPS (Opinie Enquête en Peilingen Suriname)